Penitentiair Inrichtingswerker (PIW)

Een Penitentiair Inrichtingswerker (PIW) is een functionaris die werkt in een penitentiaire inrichting (gevangenis of huis van bewaring) en verantwoordelijk is voor de bewaring, beveiliging en begeleiding van gedetineerden. Het is een beroep dat zowel mensgerichte als gestructureerde competenties vereist.

De taken van een Penitentiair Inrichtingswerker (PIW) zijn onder meer:

De taken van een PIW zijn zeer divers en omvatten onder andere:

• Dagelijkse begeleiding: De PIW begeleidt gedetineerden bij hun dagelijkse routine, zoals wakker maken, begeleiden naar maaltijden, activiteiten en afspraken.
• Toezicht houden: Ze houden constant toezicht op gedetineerden en de sfeer op de afdeling. Ze grijpen in wanneer de situatie dit vereist, bijvoorbeeld bij spanningen of ongewenst gedrag.
• Persoonlijke gesprekken: PIW'ers voeren wekelijks gesprekken met gedetineerden over hun begeleidingsprogramma en persoonlijke ontwikkeling. Ze fungeren als mentor en aanspreekpunt.
• Structuur en stabiliteit bieden: Ze coördineren het dagprogramma en zorgen voor een gestructureerde en veilige leefomgeving binnen de inrichting.
• Ondersteuning bij activiteiten: Ze ondersteunen gedetineerden bij werkzaamheden in de inrichting of bij andere activiteiten.
• Re-integratie: Een belangrijk doel is het stimuleren van gedragsverandering en het voorbereiden van gedetineerden op hun terugkeer in de maatschappij, om recidive te voorkomen.
• Administratieve taken: Denk hierbij aan het bijhouden van dossiers, inboeken van bezoekafspraken en het rapporteren van observaties.
• Veiligheidscontroles: Dit kan variëren van het controleren van luchtplaatsen tot het uitvoeren van urinecontroles.
• Optreden bij crisissituaties: De PIW moet in staat zijn om daadkrachtig op te treden bij calamiteiten of crisissituaties.
• De functie vereist een balans tussen strengheid en menselijkheid. PIW'ers moeten flexibel en doortastend zijn, gezien de diverse achtergronden en problemen van gedetineerden.

Waar werkt een Penitentiair Inrichtingswerker (PIW)

Een PIW werkt voornamelijk in:

• Penitentiaire inrichtingen: Dit zijn gevangenissen en huizen van bewaring.
• Justitiële jeugdinrichtingen: Soms werken PIW'ers ook met jeugdige gedetineerden.
• Extra Beveiligde Inrichtingen (EBI's): In Nederland is er één EBI in Vught voor de meest risicovolle gedetineerden.

Wat verdient een Penitentiair Inrichtingswerker (PIW)

Het gemiddelde bruto maandinkomen van een Penitentiair Inrichtingswerker in Nederland ligt in 2025 rond de €3.330. De ondergrens is ongeveer €2.962 en de bovengrens €3.698 bruto per maand. Bij onregelmatige werktijden kunnen hier toeslagen bijkomen die kunnen oplopen tot enkele honderden euro's bruto per maand.

Aantal werkzaam in Nederland

Het exacte aantal PIW'ers in Nederland en België is niet direct beschikbaar in de zoekresultaten. Echter, de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) in Nederland is verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg van meer dan 47.000 gedetineerden per jaar. Het aantal gedetineerden geeft een indicatie van de omvang van het werkveld. In België waren er in 2021 ongeveer 10.374 gedetineerden. Hoewel er geen harde cijfers zijn over het exacte aantal PIW'ers, is duidelijk dat er duizenden professionals werkzaam moeten zijn om de dagelijkse gang van zaken in de vele penitentiaire inrichtingen te waarborgen.

Welke opleiding heeft de Penitentiair Inrichtingswerker (PIW) gevolgd

Voor de functie van Penitentiair Inrichtingswerker is in Nederland over het algemeen een MBO niveau 4 diplomavereist, bij voorkeur in de richting Zorg en Welzijn. Enkele voorbeelden van geschikte MBO 4 opleidingen zijn:

• Persoonlijk Maatschappelijk Begeleider (PBMZ)
• Sociaal Pedagogisch Werk (SPW)
• Agogisch medewerker GGZ

Daarnaast is er een 6-weekse interne opleiding bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) in de inwerkperiode.

Hoe lang duurt de opleiding tot Penitentiair Inrichtingswerker (PIW)

De duur van de benodigde vooropleiding varieert per type diploma:

• MBO 4 (anders dan PBMZ), WO, HAVO of VAVO-HAVO: 1 jaar.
• MBO 3 Begeleider Maatschappelijke Zorg of Medewerker Maatschappelijk Zorg: 1 jaar.
• Elke andere MBO 3-opleiding: 1,5 jaar.

Het is een voorwaarde dat het vereiste diploma binnen de gestelde tijd wordt behaald als men nog niet aan de eisen voldoet bij aanvang van de functie.

Het opleidingsniveau van een Penitentiair Inrichtingswerker (PIW) is MBO.

Enkele wetenswaardigheden over de Penitentiair Inrichtingswerker (PIW)

• Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI): In Nederland valt de PIW onder de Dienst Justitiële Inrichtingen, die onderdeel is van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
• Flexibele werkschema's: PIW'ers werken vaak met wisselende roosters, waarbij onregelmatige werktijden en weekenddiensten voorkomen. De roosters worden vaak enkele weken van tevoren bekendgemaakt.
• Doorgroeimogelijkheden: Er zijn mogelijkheden om door te groeien binnen de organisatie, bijvoorbeeld naar senior penitentiair inrichtingswerker of een leidinggevende functie.
• Belang van integriteit en betrouwbaarheid: Vanwege de aard van het werk stelt DJI hoge eisen aan de integriteit en betrouwbaarheid van medewerkers. Een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) is verplicht.

Extra informatie over de Penitentiair Inrichtingswerker (PIW)

Andere benamingen:

Hoewel "Penitentiair Inrichtingswerker" de officiële term is, worden in de praktijk soms andere, meer informele of historische benamingen gebruikt:

• Cipier: Dit is een oudere, meer algemene benaming voor een gevangenisbewaarder.
• Gevangenisbewaarder: Een duidelijke, beschrijvende term.
• Bewakingsassistent: In België wordt soms gesproken over een "Penitentiair Bewakingsassistent" als de laagste rang in het penitentiair korps.
• Chef: Een gangbare aanspreektitel voor penitentiaire beambten door gedetineerden, met name in België.
• PIW'er: De veelgebruikte afkorting.